Afyon'dan açılan İLKSAN davasına Anayasa Mahkemesi'nden ret

Anayasa Mahkemesi, ilkokul öğretmenlerinin Milli Eğitim Bakanlığı İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığına (İLKSAN) üye olmalarını zorunlu tutan kanun hükmünü Anayasa'ya uygun buldu.

İLKSAN üyeliğinin sonlandırılması ve ödediği aidatların belirli bir oranda iadesi için yaptığı başvuru reddedilen öğretmen, bu işlemin iptali istemiyle dava açtı ve Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenlerinin İLKSAN'a üye olmalarını zorunlu tutan kanun hükmünün iptaline karar verilmesi için Anayasa Mahkemesine başvurulmasını istedi.

Davaya bakan Afyonkarahisar İdare Mahkemesi, itiraz konusu kuralın Anayasa'ya aykırılık iddiasını ciddi bularak, düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesine başvurdu.

Başvuruda, yardımlaşma sandığı İLKSAN'a üyeliğin özel hukuk kurallarına tabi bir sözleşme ilişkisi niteliğinde olduğu, Anayasa ile güvence altına alınan sözleşme özgürlüğünün sözleşme yapmanın yanında yapmama özgürlüğünü de içerdiği, itiraz konusu kuralla İLKSAN'a üyeliğin zorunlu tutulduğu, bu suretle sözleşme özgürlüğünün ihlal edildiği öne sürüldü.

Başvuruyu esastan inceleyen Anayasa Mahkemesi, itiraz konusu kuralın iptal istemini oy çokluğuyla reddetti.

Anayasa Mahkemesinin kararı, Resmi Gazete'de yayımlandı.

Kararın gerekçesinde, itiraz konusu kuralın, Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenlerinin İLKSAN'a üye olmalarını hükme bağladığı belirtildi.

Gerekçede, Anayasa'nın 48. maddesine göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahip bulunduğu, böylelikle sözleşme özgürlüğünün güvence altına alındığı vurgulandı.

Kanunla kurulmuş bir tüzel kişilik

İtiraz konusu kural uyarınca, Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenlerinin İLKSAN'a üyeliğinin zorunlu olduğu belirtilen gerekçede, İLKSAN'ın, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı faaliyet göstermek üzere kanunla kurulmuş bir tüzel kişilik olduğu, üzerinde Milli Eğitim Bakanlığının idari vesayet yetkisinin bulunduğu, bu bağlamda işleyiş tarzının ve esaslarının belirlendiği, ana statüsünün Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlandığı kaydedildi.

İLKSAN'ın, bu özellikleri nedeniyle tüzel kişiliğe sahip bir kamu kurumu olduğu vurgulanan gerekçede, İLKSAN Ana Statüsü ile üyelere hangi hallerde ve ne miktarda karşılıklı karşılıksız yardım yapılacağının belirlendiği, bu yönüyle de İLKSAN'ın, üyeleri arasında sosyal ve ekonomik dayanışmayı güçlendirme amacını taşıdığı aktarıldı.

Yüksek Mahkemenin gerekçesinde, şu tespitler yapıldı: 

Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenlerinin kamu görevlisi, İLKSAN'ın da üyelerinin sosyal ve ekonomik çıkarlarını koruma ve üyeleri arasında dayanışmayı teşvik etme amacıyla kurulmuş bir kamu kurumu olduğu gözetildiğinde, İLKSAN üyeliği ilişkisinin bir tür sözleşme olmayıp kamu hukuku ilke ve kurallarına tabi olduğu açıktır. Bu itibarla İLKSAN üyeliği konusunda irade serbestisinden, sözleşme özgürlüğünün varlığından söz etmek mümkün olmadığından zorunlu üyelik esasının sözleşme özgürlüğüne aykırı olduğu da söylenemez.